Vertaalbureau.nl, Tolk- en vertaalwet van ~

De Tolk- en vertaalwet van Vertaalbureau.nl luidt: Tolken en vertalen voor één en dezelfde klant gaan niet samen.

OK, 'wet' is een groot woord. 'Hypothese' is passender. 'Vermoeden' is ook mooi. Maar wel een vermoeden dat op ervaring is gebaseerd, en theoretisch te onderbouwen is. Soedite sami, oordeel zelf:

• Waarom zou een klant een tolk voor om en nabij de 500 euro per dag huren als hij het werkelijk noodzakelijke (overeenkomst, intentieverklaring) voor een paar honderd euro in alle rust schriftelijk kan laten vertalen?
  
• Waarom zou de klant honderden euro's aan schriftelijke vertalingen uitgeven als hij de tolk, voor wie hij hoe dan ook een 500 euro per dag betaalt, een uurtje achter de computer kan doen plaatsnemen om het hoogst noodzakelijke (contract, vergaderverslag) kan laten vertalen?
  

Tolken en vertalen zijn heel verschillende disciplines, met elk hun eigen kracht. Vertalen is rationeel, tolken emotioneel. Zo kan het tijdens tolkwerkzaamheden gebeuren dat je klant je een ingewikkeld document voorhoudt dat hij van de andere partij heeft gekregen en vraagt wat je ervan vindt. Dan ga je je niet formeel opstellen en zeggen dat je slechts het medium bent etc. Je zegt gewoon wat je ervan vindt, it's all in a day's work.

Maar toen een tolkklant eens onverwachts een vertaling bij me aanvroeg, maakte ik prompt een fout die me waarschijnlijk die klant gekost heeft: ik maakte de vertaling.*

Het was een klant die grote volumes levensmiddelen naar Rusland exporteerde. Ik kwam elke paar maanden wel een dag of twee tolken als er Russische partners over de vloer waren. Tweetalige contracten stelden we ter plekke op. Op een moment kreeg ik echter op kantoor een fax binnen met het verzoek die te vertalen. Het betrof een Russisch marketingplan - waarschijnlijk het soort ding dat je tegenwoordig aan een vertaalmachine zou voeren om de strekking te krijgen. Ik gaf de klant een globale prijsopgave, klant ging akkoord - tot zover geen probleem - en ik toog aan het werk.

Toen ik de volgende dag de vertaling af had stond de woordenteller op iets van 2500 - wat het een vertaling van een 1000 gulden maakte. De begroting die de Russische partner in dat document voorstelde was echter maar een paar honderd gulden meer. Was ik bij de klant op locatie geweest, dan had ik a prima vista gezegd dat dit niet het soort plan was waar ze op zaten te wachten - en voor die 1000 gulden de hele dag doorgetolkt en niet op een uurtje overwerk gekeken. Nu mompelde ik achteraf gegeneerd iets over korting, wat de klant afwimpelde. Maar ik heb nooit meer van ze gehoord.

Eén troost, en één excuus.

• Troost: de levensmiddelenexport speelt geen rol meer in de economische betrekkingen tussen Nederland en Rusland.
  
• Excuus: die begroting kwam pas aan het eind van het stuk. Maar las ik dan niet eerst de hele tekst, waarna ik aan de bel had kunnen trekken? Nee. De hele tekst lezen doe ik bijna nooit. Niet als ik hem zelf moet vertalen. Om de een of andere reden raak ik door wanhoop bevangen als ik dat probeer. Ik kom er niet door. Ik neem niets op. Vertaal ik daarentegen, dan ben ik op een heel andere manier met de tekst bezig. En uiteindelijk lees ik hem natuurlijk ook helemaal - zin voor zin lukt het prima, als ik maar een vertaling mag typen. Bij het nalezen kan ik eventueel zaken rechttrekken die ik in het begin niet juist interpreteerde. Is die werkwijze onprofessioneel? Misschien, je leert het zo niet op de vertalersopleiding. Misschien is het een diepere afwijking, dat ik blokkeer bij wat een cruciale vaardigheid zou moeten zijn. Wat me een lotgenoot zou maken van onze notaris, die geen teksten kan voorlezen aan andere mensen en ze daarom thuis op een bandje moet inspreken. En verder heel, heel goed is in zijn vak.

* Er zijn veel redenen waarom klanten verdwijnen. Ze kunnen (terecht of onterecht) niet tevreden zijn over prijs of kwaliteit, en onder het motto "niet klagen, maar bij een ander slagen" naar de concurrent gaan. De behoefte kan afgenomen zijn. Ze kunnen iemand in dienst hebben genomen voor de contacten met het buitenland, of het vertalen verder aan buitenlandse partners overlaten. En een belangrijke klant van ons leerde zo goed Russisch dat hij het heel specifieke werk waar wij altijd voor werden ingehuurd (vertalingen van douanedocumenten) uiteindelijk zelf kon. Maar geen van al deze dingen gold voor de klant waar het hier om gaat - althans, niet op dat moment.

Search engine optimization

Wil je je website bovenaan in Google krijgen, dan heb je één zekerheid en twee waarschijnlijkheden.

De waarschijnlijkheden zijn:

• Een website die door de gebruikers goed wordt gevonden wordt door Google ook goed gevonden.
  
• Foppen wordt afgestraft.

Maar de zekerheid is dat je zoekmachines kunt foppen.

Wie 'vertaalbureau' googelt en vervolgens de resultaten op pagina 1 analyseert, zal daar een aantal sites aantreffen die gebruik maken van methoden die door Google (en door professionele zoekmachineoptimaliseerders) worden afgeraden:

• Linkpartnerships met nauwelijks relevante sites - wederkerige links zouden hoe dan ook al minder zwaar tellen dan eenrichtingsverkeer, maar als er duidelijk sprake is van een deal tussen twee webmasters die verder niets met elkaar te maken hebben, wordt het beschouwd als foppen.
  
• Het in een wat andere indeling kopiëren van de content naar andere websites, met links naar de 'hoofdwebsite'. Voordeel: hoofdsite heeft veel binnenkomende links van relevante sites.

Google heeft de afgelopen maanden een aantal sites uit de resultaten verwijderd die een nogal grove truc gebruikten: zocht je op 'vertaling engels', dan kreeg je plotseling een verwijzing naar http://www.vertaalbureau-xyz.nl/vertaling-engels.html'. Klikte je daarop, dan kwam je gewoon op de hoofdpagina van Vertaalbureau XYZ uit. Hoe het precies werkte weet ik niet, maar Google trapt er dus niet meer in (Ilse nog wel, en de fopbaarheid van die zoekmachine zal een van de redenen voor de dalende populariteit zijn).

Ik ben alleen bang dat de bovenstaande methoden, hoe doorzichtig ook voor mensen, door een computer niet snel ontdekt worden, al beweren ze bij Google nog zo hard van wel.

Voetballers spreken hun talen

Een paar dingen waren leuk aan het artikel vandaag in NRC Handelsblad over de talenkennis van de in het buitenland spelende Nederlandse voetballers.

Ten eerste: het geweldige ontzag voor de nonnen in Vught. Wat hebben die hun zaken goed voor elkaar! De teneur is dat je een taal pas echt kan leren als je daar een paar weken intern bent geweest. Maar ja, wanneer heb je daar als voetballer tijd voor, klagen de jongens. Laat ik eens een wilde gedachte opperen: in de zomerstop en in de winterstop. Kwestie van prioriteiten leggen.

Ten tweede: dat Van Basten en anderen niet bang zijn fouten te maken. Dat heeft inderdaad grote voordelen. Ik had medestudenten Russisch die op papier minder goed waren dan ik, maar aan hun Ruslandreizen meer interessante contacten overhielden omdat ze gewoon doorlulden. Ikzelf behoorde tot de perfectionisten die liever hun mond dichthielden dan dat ze een fout maakten. Als ik echt moest praten, mompelde ik mijn naamvalsuitgangen. Pas later, als tolk Russisch, heb ik me wat ik de regel van mevrouw Van den Berg noem eigen durven maken. Mevrouw van den Berg is niet mijn vrouw maar mijn moeder, oud-lerares Frans te Enschede, die altijd zei: "Zeg un of zeg une. Zeg nooit eun als je het niet weet, want dat is zéker geen Frans."

Loekalize

Vertaler Loek legt zich toe op het vertalen van games van Japans en Engels naar Nederlands, onder het motto Don't localize, loekalize. Leuk om te zien hoe een professional binnen de nichemarkt van de softwarelokalisering zijn eigen niche heeft gevonden in vertalingen van computerspelletjes. Ons bijt het niet voor deze ene keer een link naar een vertaler te geven: check www.loekalization.com. Game vertalen? Loek erbij halen!

Vertalen uit een taal die je niet kent

Vertaalster A. vertaalt naar het Frans voor onze klant S., rijwielfabrikant in het Oosten des lands. De bronteksten zijn meestal Nederlands, soms Engels. Deze keer is het brief in het Duits, een taal die A. niet als werktaal vermeldt. Aarzelend gevraagd of ze misschien toch ook uit het Duits zou willen vertalen.

"Eigenlijk niet," zegt A., "maar stuur maar op. Goed voor m'n Duits."

Dat is een antwoord dat je normaliter elke professional zou afraden te geven, en dat A. (beslist een professional) waarschijnlijk ook niet vaak geeft. Maar ze heeft goed ingezien dat wij het wel kunnen waarderen. De situatie is:

• Ze kent de klant zo goed dat ze de inhoud van de brief bij wijze van spreken zelf had kunnen bedenken.
  
• Wij worden uit de brand geholpen - een nieuwe vertaler inzetten heeft zo z'n nadelen, zeker voor een kleine vertaling als deze.
  
• A. weet dat wij weten dat zij een profi is, en het niet in haar cv vermelden van Duits als brontaal niet betekent dat ze niets van die taal begrijpt.
  
• Het is de waarheid: het is goed voor haar Duits en het is alleen maar te prijzen als een vertaler beter in een taal wil worden.
  
• Wij zijn niet gek: we kijken de vertaling zoals altijd na, en zijn extra alert op "false friends" - woorden die op elkaar lijken, maar iets anders betekenen, het grootste probleem bij vertalers die zowel uit het Duits als het Nederlands vertalen en in een van beide talen aanzienlijk beter zijn.
  

Het mag geen verrassing zijn dat de vertaling prima in orde was - het enige foutje dat we bij de redactie oppikten was zo bizar dat we het rustig op een geval van overconcentratie mogen houden.

Karel van het Reve kon zijn Tsjechische grammatica niet

Liefhebbers van Karel van het Reve: klik hier (let op: het is een pdf). De ware liefhebber heeft alle boeken van VhR in huis, plus enkele gelegenheidsuitgaven, een reeks Hollands Maandbladen en misschien een map knipsels uit NRC en Parool, maar het allereerste nummer van Ščipčiki is wel erg obscuur. Maar het staat dus zomaar op Internet, misschien per ongeluk, dus grijp snel uw kans.

(Ščipčiki was de Leidse tegenhanger, en, vooruit, ook wel het voorbeeld, van onze Amsterdamse Bormotoesjka, die in 1988 was opgericht door de latere correspondent van de NOS in Moskou Geert Groot Koerkamp. Mijn belangrijkste bijdrage bestond uit het doen weergeven van Cyrillische tekens op de Mac in de bibliotheek, waarmee we toch maar mooi iets deden dat ze in Leiden niet konden. GGK kon - en kan waarschijnlijk nog - ongelooflijk snel typen. Daarom vond hij het niet nodig de knip- en plakmogelijkheden van de Mac te doorgronden. Als hij iets wilde veranderen gebruikte hij gewoon Backspace en begon opnieuw. Bormotoesjka werd later voortgezet als Peredatsja. Zouden er nog studententijdschriftjes bestaan, nu iedereen al zijn spinsels meteen op het Net kan gooien?)