Vertaalbureau.nl, Tolk- en vertaalwet van ~

De Tolk- en vertaalwet van Vertaalbureau.nl luidt: Tolken en vertalen voor één en dezelfde klant gaan niet samen.

OK, 'wet' is een groot woord. 'Hypothese' is passender. 'Vermoeden' is ook mooi. Maar wel een vermoeden dat op ervaring is gebaseerd, en theoretisch te onderbouwen is. Soedite sami, oordeel zelf:

• Waarom zou een klant een tolk voor om en nabij de 500 euro per dag huren als hij het werkelijk noodzakelijke (overeenkomst, intentieverklaring) voor een paar honderd euro in alle rust schriftelijk kan laten vertalen?
  
• Waarom zou de klant honderden euro's aan schriftelijke vertalingen uitgeven als hij de tolk, voor wie hij hoe dan ook een 500 euro per dag betaalt, een uurtje achter de computer kan doen plaatsnemen om het hoogst noodzakelijke (contract, vergaderverslag) kan laten vertalen?
  

Tolken en vertalen zijn heel verschillende disciplines, met elk hun eigen kracht. Vertalen is rationeel, tolken emotioneel. Zo kan het tijdens tolkwerkzaamheden gebeuren dat je klant je een ingewikkeld document voorhoudt dat hij van de andere partij heeft gekregen en vraagt wat je ervan vindt. Dan ga je je niet formeel opstellen en zeggen dat je slechts het medium bent etc. Je zegt gewoon wat je ervan vindt, it's all in a day's work.

Maar toen een tolkklant eens onverwachts een vertaling bij me aanvroeg, maakte ik prompt een fout die me waarschijnlijk die klant gekost heeft: ik maakte de vertaling.*

Het was een klant die grote volumes levensmiddelen naar Rusland exporteerde. Ik kwam elke paar maanden wel een dag of twee tolken als er Russische partners over de vloer waren. Tweetalige contracten stelden we ter plekke op. Op een moment kreeg ik echter op kantoor een fax binnen met het verzoek die te vertalen. Het betrof een Russisch marketingplan - waarschijnlijk het soort ding dat je tegenwoordig aan een vertaalmachine zou voeren om de strekking te krijgen. Ik gaf de klant een globale prijsopgave, klant ging akkoord - tot zover geen probleem - en ik toog aan het werk.

Toen ik de volgende dag de vertaling af had stond de woordenteller op iets van 2500 - wat het een vertaling van een 1000 gulden maakte. De begroting die de Russische partner in dat document voorstelde was echter maar een paar honderd gulden meer. Was ik bij de klant op locatie geweest, dan had ik a prima vista gezegd dat dit niet het soort plan was waar ze op zaten te wachten - en voor die 1000 gulden de hele dag doorgetolkt en niet op een uurtje overwerk gekeken. Nu mompelde ik achteraf gegeneerd iets over korting, wat de klant afwimpelde. Maar ik heb nooit meer van ze gehoord.

Eén troost, en één excuus.

• Troost: de levensmiddelenexport speelt geen rol meer in de economische betrekkingen tussen Nederland en Rusland.
  
• Excuus: die begroting kwam pas aan het eind van het stuk. Maar las ik dan niet eerst de hele tekst, waarna ik aan de bel had kunnen trekken? Nee. De hele tekst lezen doe ik bijna nooit. Niet als ik hem zelf moet vertalen. Om de een of andere reden raak ik door wanhoop bevangen als ik dat probeer. Ik kom er niet door. Ik neem niets op. Vertaal ik daarentegen, dan ben ik op een heel andere manier met de tekst bezig. En uiteindelijk lees ik hem natuurlijk ook helemaal - zin voor zin lukt het prima, als ik maar een vertaling mag typen. Bij het nalezen kan ik eventueel zaken rechttrekken die ik in het begin niet juist interpreteerde. Is die werkwijze onprofessioneel? Misschien, je leert het zo niet op de vertalersopleiding. Misschien is het een diepere afwijking, dat ik blokkeer bij wat een cruciale vaardigheid zou moeten zijn. Wat me een lotgenoot zou maken van onze notaris, die geen teksten kan voorlezen aan andere mensen en ze daarom thuis op een bandje moet inspreken. En verder heel, heel goed is in zijn vak.

* Er zijn veel redenen waarom klanten verdwijnen. Ze kunnen (terecht of onterecht) niet tevreden zijn over prijs of kwaliteit, en onder het motto "niet klagen, maar bij een ander slagen" naar de concurrent gaan. De behoefte kan afgenomen zijn. Ze kunnen iemand in dienst hebben genomen voor de contacten met het buitenland, of het vertalen verder aan buitenlandse partners overlaten. En een belangrijke klant van ons leerde zo goed Russisch dat hij het heel specifieke werk waar wij altijd voor werden ingehuurd (vertalingen van douanedocumenten) uiteindelijk zelf kon. Maar geen van al deze dingen gold voor de klant waar het hier om gaat - althans, niet op dat moment.