Rembrandts olifant

Vertaler Engels Jamie Lingwood, een Amsterdamse freelancer die regelmatig opdrachten uitvoert voor Vertaalbureau.nl, blijkt zomaar ineens het bijzondere boek Rembrandts olifant, het verhaal van Hansken van Michiel Roscam Abbing te hebben vertaald. Ik besteed er graag even aandacht aan, al was het maar vanwege het fraaie plaatje dat het omslag siert:



En vooruit, een beetje reclame: wilt u uw buitenlandse relaties een mooi, leerzaam cadeau geven, overweeg dan Rembrandt's Elephant. The Story of Hansken aan te schaffen. De Engelse vertaling is verkrijgbaar bij de betere boekhandel in Amsterdam, maar kan ook direct bij de uitgever (ongetwijfeld ook met meerdere exemplaren tegelijk) worden gekocht: zie www.leporello.nl. Aldaar ook meer informatie over dit bijzondere boek.

Bruine vloot

Als je pas een website vertaald hebt en de opdrachtgever komt met een extra itempje, is het eigenlijk tijd om de urenteller aan te zetten, want het valt altijd tegen. Deze week: bruine vloot, Duits en Engels. Misschien weten veel Nederlanders niet wat de bruine vloot is, maar ze kunnen het opzoeken, bijvoorbeeld hier. Trouwens, op de botensite waarvoor de term bedoeld is zullen relatief weinig mensen komen die de term niet kennen.

Dat ligt heel anders met bezoekers van de Duitse en Engelse versie, als die met Braune Flotte of Brown Fleet geconfronteerd zouden worden. In het gunstigste geval betekent de vertaling niets, in het ergste geval wekt hij onbedoelde associaties (nazi's, Heeren van de Bruyne Ster?).

Wat dit soort vertalingen extra moeilijk maakt, is dat het vaak om titels of categorie-aanduidingen gaat. Je hebt een zekere ruimtebeperking, zodat een omschrijving onmogelijk is:

Traditionelle niederländische Segelschiffe mit braun gegerbten Segeln -

- dat werkt niet. Kortom, ga er maar aan staan! We hebben intussen wel goede oplossingen denk ik, maar die verklap ik niet - onze klant betaalt ervoor.

Reza Abedini de Reza van Marjane Satrapi?

Ik ben niet de enige die het zich afvraagt: is Reza Abedini die, zoals vandaag in de NRC staat de Prins Claus Prijs heeft gewonnen, "Reza" met wie Marjane Satrapi even getrouwd is geweest? Het kan haast niet missen zou je zeggen... geniale kunstenaar (de Reza en Marjane uit Persepolis waren steeds de besten van de klas), twee jaar ouder dan Satrapi.

In het blog Il latte della carta schrijft commentatrice Federica:

reza abedini mi piace tantissimo, l'ho scoperto qualche mese fa.
ora, gossip-question... non sarà mica lo stesso "reza" della satrapi (persepolis 2, il suo ex-marito)? è un po' che ci penso, se qualcuno sa, dica!!!

Zo zie je maar weer, Italiaans lees je vanzelf als het onderwerp maar interessant is.

Vertalen is als een vrouw

Op de stripboekenafdeling van Scheltema, waar ik bij nader inzien dus geen Gummbah kocht, had ik nog wel een ander idee: Persepolis van Marjane Satrapi te kopen. Ik moest vrij snel beslissen, want ik had mijn dochter van vijf meegenomen en stripafdelingen zijn tegenwoordig, blijkt, geen plaatsen voor kinderen. Seks en geweld alom, bijna geen normaal boek te vinden.

(Ik betrap me er trouwens op dat ik geweld tegenwoordig minder erg vind dan seks. De kinderen mogen naar Winx Club en wat al niet op de televisie kijken, maar onze shunga's zullen voorlopig niet aan de muur terugkomen. Zo was het ook met de strips: ik liet dochter van vijf verder bladeren in een gewelddadige mangastrip omdat ik twee meter verderop stapels boeken met blote vrouwen op de kaft had gezien. Zolang ze dáár maar niet heen zou lopen.)

Ik was aan Persepolis herinnerd toen een paar dagen eerder op een vertaalnieuwssite een interview met Marjane Satrapi voorbij was geflitst - uit 2004, dat heeft waarschijnlijk met de instellingen van de automatische nieuwsspeurdiensten te maken - waarin Satrapi de flauwe Franse wisecrack "Een vertaling is als een vrouw: ze is óf mooi, óf trouw" ter sprake bracht. Satrapi bleek de voorkeur te geven aan mooie vertalingen.

Terug uit de boekhandel las ik meteen het eerste deel van Persepolis. Nog beduusd door die lectuur moest ik echter nog de gewone boodschappen doen. Voor de deur van Albert Heijn stonden twee Iraniërs. Uiteraard werd ik door een van hen aangesproken (ik word altijd aangesproken, vooral door mensen die te verlegen zijn om iedereen aan te spreken), "over de mensenrechten in Iran". Ik: "Nou, u had me niet op een beter moment kunnen treffen, ik heb net het eerste deel van Persepolis van Marjane Satrapi uit." De Iraniër gaf geen krimp en vertelde over mannen en vrouwen die in Iran doodgemarteld waren. En vroeg of ik de Stichting van de Familieleden van Iran (SFVI) geldelijk wilde steunen.

Daar was ik niet te beroerd voor, maar ik had geen zin weer zo'n vast bedrag per maand over te maken dat alle liefdadigheidsclubs tegenwoordig vragen. 25 EUR in een keer dan, wat ik behoorlijk genereus van mezelf vond - die SFVI zou net zo goed een communistische mantelorganisatie kunnen zijn tenslotte, Satrapi geeft ook een aardig inzicht in de oppositionele krachten in Iran. De man, duizelig van succes (I.V. Stalin) wees me erop dat ik voor 50 EUR een hele folderactie kon betalen, maar nu was het mijn beurt om geen krimp te geven. 25 EUR dus, en thuis maar eens nakijken hoe goed ze zijn.

Ik zou zeggen: oordeel zelf, maar lees in ieder geval Marjane Satrapi, Persepolis, tweede druk van de eendelige uitgave net uitgekomen (augustus 2006), in een volgens mij redelijk trouwe vertaling uit het Frans van van Toon Dohmen.

Gerelateerde posts Na deze post is mijn kennis van de wondere wereld van de Mujahedin met sprongen toegenomen. Zie SFVI: niet doen en Alfabetsoep.

Over slecht vertalen, maar zonder harde stukjes

Geen recensie, maar een analyse van mijn ergernis over een boekje. Voor een echte recensie zou ik het boekje er ook bij moeten hebben. Het gaat om I always get my sin van Maarten Rijkens. Koop het als u wilt, liefst natuurlijk niet hier maar bij een echte boekhandel. Ik koop het zelf niet, omdat ik uit principe geen boeken koop die ik niet goed vind.

Ik zou er niet meer aan gedacht hebben, als niet een collega een off-topic post in een Forum van Proz.com plaatste - de flaptekst van hetzelfde boekje:

Het bizarre Engels van Nederlanders

I always get my sin is een vermakelijke bloemlezing van fouten die Nederlanders maken als zij Engels spreken.

I do not want to fall with the door in house

Het geeft een hilarisch beeld van het taalgebruik van onze Nederlandse ministers, state secretaries en top hotemetotes.

How do you do and how do you do your wife?

I always get my sin is samengesteld door Maarten H. Rijkens. Als directeur bij Heineken heeft hij jarenlang te maken gehad met Nederlanders die Engels spreken. Momenteel is hij voorzitter van de Industriële Grote Club.

We have to look further than our nose is long

Rijkens: ‘I believe we should all be interesting in this subject and hopely you will enjoy it just as much as I do. Please deal it out on some friendly undertakers, because it is clear that it can so not longer.’

May I thank your cock for the lovely dinner?

Ik schreef daar een wat zure reactie op. Ik zeg, naast wat zinnigere dingen:

Het is een beetje bij elkaar gehobby'd, zo'n boekje waarvan je denkt: "Ja, als ik op het idee was gekomen en wat connecties in de uitgeverij had, stond ik nu in de bestsellerlijst".

Daaruit zou je kunnen afleiden dat ik gewoon jaloers ben, maar zo simpel is het helemaal niet.

Wat zit me allemaal dwars? Eigenlijk te veel om op te noemen, maar laat ik het toch proberen.

• De hype. Om te beginnen keek ik het maanden geleden al in bij Athenaeum. Ik vond er geen bal aan en hoopte dat anderen er ook niet in zouden trappen, maar was daar al niet helemaal gerust op. Ik weet sinds het legendarische Turbotaal van Jan Kuitenbrouwer (wél in huis, zij het in een van de achterrijen in een te diepe boekenkast) dat grappige taalboekjes het krankzinnig goed kunnen doen. Nu is het dus weer zo ver.
  
• Cadeauboekjes. Het hele verschijnsel. De stapels bij de kassa. De kaftkleuren. De grote letters. De treurige waarheid dat boekhandels het zich niet kunnen veroorloven die krengen niet in huis te hebben.
  
• De luiheid van auteur en uitgeverij. Kon zo'n interessant verschijnsel als Steenkolenengels (klik op deze link naar Wikipedia voor een aardige beschouwing vanuit verschillende invalshoeken) echt niet iets uitvoeriger behandeld worden dan alleen maar met voorbeelden?
  
• Naam boven kennis. Heel veel mensen hadden dit boekje net zo makkelijk kunnen maken als Rijkens. Of beter, zoals ik nog zal betogen, maar dat doet er niet eens toe - waar het om gaat is dat ze niet zo'n aura van autoriteit krijgen omdat ze nooit in één ruimte zijn geweest met een minister. En daarom nooit de kans zouden krijgen om een boekje te publiceren.
  
• De onbetrouwbaarheid. Gelooft u deze?

  I am the first woman state secretary for the inside and I am having my first period.

  Dit zou gezegd zijn door de eerste vrouwelijke staatssecretaris van binnenlandse zaken, die wilde aangeven in haar eerste ambtstermijn te zijn. Voor zover ik kan nagaan zou dat Dieuwke de Graaff-Nauta moeten zijn geweest. Zou die dat echt precies zo gezegd hebben? Ik geloof er niets van.
  
• Geen context. Dat is trouwens misschien wel het belangrijkste probleem met dit boekje. Het zijn allemaal losse flodders, uitspraken die (als ze dus al ooit echt gedaan zijn) misschien tientallen jaren uiteen liggen, en in heel verschillende situaties door heel verschillende mensen zijn uitgesproken. Die contextinformatie hoort erbij. Name and shame, als het je zo hoog zit. Het maakt trouwens nog al wat verschil of iemand min of meer gedwongen wordt zich uit te drukken in een taal die hij slecht beheerst, of dat uit ijdelheid doet terwijl hij het niet zou hoeven.
  
• Gemiste kans. Rijkens komt binnen waar anderen niet binnenkomen. Ik gaf al aan dat hij zijn boekje makkelijker gepubliceerd zal hebben kunnen krijgen dan de meeste andere verzamelaars van taalfouten. Het is daarom deze te pijnlijker dat hij geen toegevoegde waarde heeft geboden door echt verslag te doen van wat hij heeft meegemaakt. Hij heeft wel degelijk iets te bieden, maar doet het niet.
  
• Niets van te leren. OK, er zijn al genoeg boeken waaruit Nederlanders kunnen leren hoe ze wél goed Engels kunnen leren. Maar hier wordt een aantal fouten opgesomd, de een ernstiger dan de andere, waarbij met een minimale uitleg anderen voor dezelfde fouten had kunnen worden behoed.
  

De grote vraag is: als een uitgever mij zou vragen om een leuk boekje met taalfouten van Nederlanders te maken - maximaal 128 bladzijden, grote letters, geen bronvermeldingen, géén geouwehoer, alleen die fouten, als mensen de directeur van Vertaalbureau.nl niet op zijn woord vertrouwen, wie dan wel haha, ik zorg dat het in alle boekhandels komt, succes gegarandeerd, je loopt gewoon binnen - zou ik dan meedoen?

Ik weet het niet.